Köp talyplar sosial ulgamlardaky bilim mümkinçilikleriniň üstünlige gysga ýol bolandygyna ynanýarlar: bir ýerde talyp haky mümkinçiligi, başga ýerde ir okuw girmek. Hakykatda bolsa, bu ýagdaýlardan peýdalanmak isleýän köp aldawçylar bar. Bu makalada biz umumy bilim aldawlary barada gürrüň ederis, hakyky mysallary getireris we hususan-da Türkmenistanly talyplar üçin anyk maslahatlary bereris.
Bilim aldawlarynyň görnüşleri
Ine, bilim bilen baglanyşykly iň köp ýaýran shemalaryň käbirleri:
| Aldaw görnüşi | Nädip işleýär | Talyplar muňa nädip ynanýarlar | ||||||
|
Aldawçylar bildiriş goýberýärler ýa-da postlary ýerleşdirýärler, doly ýa-da bölekleýin talyp haklary wada berýärler, köplenç Instagram, TikTok ýa-da Telegram arkaly. Olar “gaýtadan işlemek tölegini” sorap bilerler ýa-da resminamalaryňyzy barlamak üçin töleg alyp bilerler.
|
Bu talyplar üçin özüne çekiji bilim mümkinçiligi ýaly görünip biler. Talyplar degişli barlag geçirmän hereket edýärler.
|
||||||
| Uniwersitete kabul ediliş kepilnamasy
|
|
Okuwa girmek zerurlygyň basgyny (esasanam daşary ýurtda) seresaplylykdan üstün çykyp biler; kän adamlar teklibiň hakykylygyny barlamagy bilmeýärler.
|
||||||
|
|
|
||||||
| Talyp hakynda arza tabşyrmak üçin galp tölegleri
|
Käbir uniwersitetleriň arza tabşyryş tölegini talap edýändigi hakykat, ýöne bu tölegler elmydama uniwersitetleriň resmi web sahypalarynda görkezilýär. Uniwersitetlerden gelýän ýaly, töleg tölemeli diýip habar berýän we şahsy maglumatlaryňyzy ogurlamak üçin galp baglanyşyklary öz içine alýan aldawçylyk e-mail hatlary bar.
|
|
||||||
Hakyky ýagdaýlar we mysallar
Ine, munuň teoretiki howp däldigini görkezýän resminamalaşdyrylan ýagdaýlar:
- Özbegistanda Daşkent Döwlet Hukuk Uniwersitetine galp daşary ýurt dil şahadatnamalary ulanyp, 3,500 ABŞ dollary töleg üçin kabul edilişi wada beren adam tutuldy.
- Russiýada uniwersitetlere kabul ediliş döwründe aldawçylar ýyllyk tölegli okuwa (tölegli orunlara) girmek isleýän dalaşgärlere ýüz tutýarlar we kepilli okuwa girmegi wada berýärler. Olar öňünden töleg isleýärler, käte şertnama ýa-da resminamalaryň düzülmeginden ozal “resminamalara seretmek” ýa-da “çalt kabul ediş” üçin pul soraýarlar.
Ünsüňizi bermeli alamatlar
Ine, bilim aldawyny tanamaga kömek etjek howply signallar:
- Öňünden töleg talap etmek — resmi şertnama ýa-da resmi kabul edilişden ozal “gaýtadan işlemek töleği”, “resminama barlagy”, “ýer bron etmek”.
- Dogry bolmak üçin gaty gowy görünýän teklipler — diýen ýaly islendik zat üçin doly talyp haklary, kepillendirilen kabul ediş, synagsyz ýa-da bäsleşiksiz.
- Erbet aragatnaşyk / bildirimler — köp orfografiýa ýalňyşlyklary; uniwersitetiň ýa-da talyp haky gaznasynyň resmi domenlerinden däl-de, umumy domenlerden (mysal üçin, Gmail) gelen hatlar.
- Howlukmaçlyk we basgyn— “Teklip 24 sagatdan soň gutarýar”, “çäklendirilen orunlar”, “tölegi häzir ödäň”.
- Aýdyňlygyň ýoklugy — şertnama ýok, kanuny çeşme tarapyndan tassyklanan ýazmaça kabul ediş haty ýok, ýa-da agent barlag maglumatlaryny bermekden ýüz öwürýär.
Özüňizi goramak üçin näme etmeli?
- Barlaň we ygtybarly çeşmeleri ulanyň
- Bilim edarasynyň resmi web sahypasyny barlañ. Talyp haky ýa-da kabul ediş teklip hakyky bolsa, ol şol ýerde görkezilmeli.
- Agent ýa-da şahsy habarlarda beren maglumaty däl-de, uniwersitetiň esasy web sahypasynda alynan aragatnaşyk maglumatlary ulanyp, kabul ediş topary bilen göni habarlaşyň.
- Agentleriň ygtyýarnamalaryyny barlaň
- Kimdir biri agent ýa-da araçy bolandygyny aýdýan bolsa, subutnamalary soraň — ygtyýarnama, öňki talyplaryň synlary, ýazmaça ylalaşyklar.
- Duşuşmadyk ýa-da anyk resminama berip bilmeýän adamlara töleg etmäň.
- Düşnüksiz wadalar üçin öňünden tölegden gaça duruň
- Kanuny talyp haky maksatnamalaryň arzalary adatça “barlag” ýa-da “arzany gaýtadan işlemek” üçin töleg talap etmeýär.
- Eger talap etseler, düýpli öwreniň: bu adatymy? Bu tölegi tassyklaýan resmi çeşmeler barmy?
- Soraglar soraň we howlukmañ
- Jikme-jiklikleri soraň: Takyk näme gerek? Resminamany haçan görüp bilersiňiz? Bir zat ýalňyş gitse näme bolar?
- Beýleki talyplar, uçurymlular ýa-da bilim geňeşçileri bilen maslahatlaşyň.
- Ýazgylary saklaň
- Bildirimleri, e-mail hatlary, kwitansiýalary, skrinşotlary saklaň. Soňra bir zat aldaw bolup çyksa, subutnamalar barada habar bermäge ýa-da ýitiren maliýetleriňizi yzyna almaga kömek eder (mümkin bolsa).
Netijede, bilim pudagynda aldaw gipotetiki howp däl — ol hakyky we talyplara maliýe, ruhy taýdan, käte akademiki zyýan ýetirýär. Öz ýurdunda ýa-da daşary ýurtda okamagy maksat edinýän türkmen talyplar üçin seresap, habarly we şübheli bolmak diňe peýdaly däl, eýsen hökmanydyr.
Her ýyl, resminama tabşyranyňyzda, umyt edýän her talyp hakyňyz, karar berýän her okuwyňyz diňe üstünlikleriňize däl-de, ýurdaşlygyňyza hem baglydyr. Eger teklip gaty aňsat, gaty çalt görünse ýa-da resmi bir zat başlanmazdan ozal pul talap etse, duruň, barlaň, anyklañ.
Bilimiňiz gymmatly maýa goýumdyr. Ony paýhasly goraň.
okajak.com sahypasynda we sosial ulgamlardaky sahypalarymyzda dünýäniň dürli künjeklerinde barlanylan bilim mümkinçiliklerini neşir edýäris. Bize ýazylañ we täze mümkinçiliklere ýol açyň.
Çeşmeler:
https://collegegranthub.com/blog/scholarship-scams/
https://iz.ru/en/node/1921533?utm_
https://ahal.info/en/news/turkmenistan-launches-website-and-app-to-support-university-applicants?utm