Emeli intellekt arkaly berilýän ýalňyş maglumat akademiki talyp haklaryna barha köp täsir edýär we talyp haky teklipleрiniň nädogry görkezilmeginden başlap, bilim gurşawynda manipulýasiýa çenli howplary döredýär. Galpçylar emeli intellekti ulanyp, galp talyp haky tekliрlerini ýa-da maliýe kömegi baradaky habarnаmalary döredýärler. Şeýle hem, olar “hakyky” hatlar, okuw edaralarynyň logotipleri we şahsylaşdyrylan dil örän ynandyryjy görünýärler. Bu makalada biz emeli intellekt tarapyndan döredilen we hakyky bolmadyk talyp haklaryny ara alyp maslahatlaşarys we olary tanamak üçin maslahatlar bereris.
Geçmişde talyp haky galplyklary erbet ýazylan hatlara, şübheli web sahypalaryna ýa-da hakykat bolmaýan tekliplere esaslanýardy. Häzirki wagtda galçyrlar uniwersitetleriň resmi uniwersitet habarlaryny gaýtalaýan professional görnüşli mazmuny döretmek üçin emeli intellektiň güýçli gurallaryny ulanýarlar. Şeýlelikde, bu aldawçylar näme döredýärler?
- uniwersitet işgärleriniň adyndan hatlar
- ýalan talyp haky habarnamalary
- dipfeýk-wideo
Emeli intellektiň kömegi bilen galp talyp haky mümkinçilikleri has hakyky we ygtybarly edýär. Bu bolsa talyplary, esasanam maliýe kömegine mätäçleri has ejiz ýagdaýa düşýärler. Aldawçylar bu ejizligi ulanyp gyzga wagtyň içinde ýitip gidýän ýaly görünýän, aýratyn ýa-da kabul edijiniň akademiki profiline laýyk gelýän şahsylaşdyrylan habarlary döretmek arkaly peýdalanýarlar.
Emeli intellekt esasyndaky talyp haklary baradaky ýalňyş maglumaty anyklamak we düşünmek üçin maslahatlar
Emeli intellekt esasyndaky ýalňyş maglumat has çylşyrymly bolýar, ýöne hakyky bolmaýan talyp haklary ýa-da emeli intellekt tarapyndan döredilen galp mazmuny anyklamaga kömek edip biljek aýdyň alamatlar henizem bar. Esasy zat nämelere üns bermelidigiňizi, emeli intellektiň nähili hereket edýändigini we haýsy howply alamatlaryň howpy görkezýändigini bilmekdir.
Hakyky däl wadalar
Emeli intellekt esasyndaky galplar köplenç emosional taýdan güýçli, ynandyryjy dili ulanýarlar:
“Ähli talyplar üçin kepillendirilen talyp haklar”, “Göni 10,000 alyň!”, “Talaplar ýok!”
Talaplaryň gabat gelmezligi
Käbir galp talyp haklary hakyky talyp hakyna ýa-da olaryň adyndan “berilýän” uniwersitetine gabat gelmeýän talaplary görkezip biler. Hakykatda talyp hakynyň ýa-da mugt okuwyň alynmagy güýçli akademiki üstünligi, hödürleýiş hatlary, dil derejesiniň tassyklanmagyny we beýleki resminamalary talap edýär. Käbir uniwersitetler hatda giriş synaglaryny talap edýärler. Eger “talyp hakynda” aşa ýönekeý talaplar görkezilen bolsa ýa-da gerekli resminamalar ýok bolsa — bu möhüm signaldyr. Bu teklibiň galp bolup bilmeginiň ähtimaly bardyr.
Çeşmeleri barlaň
Emeli intellect ynandyryjy web saýtlaryny döredip biler, ýöne olarda köplenç kiçi ýalňyşlyklary bolup biler:
- täze bellige alnan domen
- doly “Biz barada” sahypasynyň ýoklugy
- aragatnaşyk maglumatlarynyň (telefon, salgy, e-mail) ýoklugy
- sosial medianyň ulgamlarynda sahypalarynyň ýoklugy
- işlemeýän saýtlar ýa-da internetten alnyp biljek suratlar
Eger guramanyň hakykylygyny ygtybarly çeşmeler arkaly tassyklap bilmeseňiz, bu howply alamatdyr.
Ýazuw stilini seljeriň
Emeli intellekt tarapyndan döredilen habarnamalar kämil görünmegi mümkin, ýöne olarda köplenç şahsylaşdyrma, hakyky aragatnaşyk atlary ýa-da uniwersitetiň resmileşdiriş ülňüleri bolmaýar.
Dipfeýklerden we emeli intellekt bilen döredilen wideolardan seresap boluň
Häzirki zaman aldawçylary “resmi şahsyýetleriň” wideolaryny şu aşakdakylar bilen ulanýarlar:
- adaty bolmaýan göz gyrpmak ýa-da dodak hereketi,
- robotlaşdyrylan äheňi ýa-da bökýän intonasiýa bilen sesli habarlar,
- emeli intellekt awatarlaryny ulanyp synlar.
Talyp haky saýtyndaky wideolary we resmi kanallardaky wideolary deňeşdiriň, olaryň hakykylygyny barlaň.
Aşa awtomatlaşdyryş alamatlaryna üns beriň
Eger siziň beren soraglaryňyza jogaplar çalt gelýän bolsa, hatda dynç günleri hem, ýa-da jogaplar soraglara gabat gelmeýän bolsa — bu şübhelidir. Hakyky haýyşy işlemek üçin wagt talap edilýär.
Töleg talap edýän talyp haklaryna hiç haçan ynanmaň
Hakyky talyp haklary hiç haçan aşakdakylary soramaýarlar:
- “Öňünden tölegler”
- bank maglumatlary
- netijeleri “öwrenmek” üçin töleg
Töleg = howply alamatdyr. Ýöne ýadyňyzda bolsun: arza tölegleri az bolan resmi maksatnamalar bardyr, emma elmydama birnäçe gezek barlaň.
Içgin duýgulara ynanmak — ýöne faktlary barlaň
Eger teklip “gaty gowy”, “aşa kämil” ýa-da “gaty gyssagly” ýaly görünse — saklanyň. Emeli intellekt ynamly, ýöne ýalňyş mazmuny döretmekde ajaýypdyr. Maglumatlary elmydama barlaň.
Surat boýunça gözleg ulanyň
Eger suratyň emeli intellekt tarapyndan döredildigine şübhelenýän bolsaňyz:
- ters surat gözlegini ýerine ýetiriň
- ýüz keşbiniň başga ýerde görünýändigini (ýa-da dürli atlar bilen görünýändigini) barlaň
- geň galdyryjy jikme-jikliklere üns beriň (simmetrik bolmaýan gulaklar, fon kemçilikleri)
Emeli intellect awatarlarynda köplenç kiçi bozulmalar bolýar.
Emeli intellekt ösüşini dowam etdirer. Onuň mümkinçilikleriniň giňelmegi bilen galplyk we ýalňyş maglumat taktikalarynyň kämilligi hem artar. Ýöne emeli intellekt hem innowasiýalar üçin mümkinçilikleri açýar — has netijeli bahalandyrmalar, şahsylaşdyrylan mümkinçilikler we dünýäde bilimiň elýeterliligini. Eger emeli intellekt barada has giňeşleýin öwrenmek isleseňiz, biziň okajak.com saýtymyzdaky mugt Google Artificial Intelligence kurslaryna goşulyň.
Gysgaça aýdylanda, emeli intellektiň kömegi bilen talyp haklary pudagynda ýalňyş maglumatlaryň artmagy sanly töwekgelçilikleriň täze derejesini görkezýär — gönüden-göni talyplaryň geljegine we maliýe howpsuzlygyna täsir edýän töwekgelçilikleri. Ýöne şol bir wagtyň özünde, biz şeýle galplyklary tanamaga öwrenmeli, habardarlygy ýokarlandyrmaly we bu sanly döwürde dogrulygy saklamagy öwrenmelidiris.
Çeşmeler:
https://www.researchgate.net/publication/370299956_ChatGPT_and_Academic_Integrity_Concerns_Detecting_Artificial_Intelligence_Generated_Content
https://misinforeview.hks.harvard.edu/article/misinformation-reloaded-fears-about-the-impact-of-generative-ai-on-misinformation-are-overblown/
https://www.fcnb.ca/en/guides/protecting-yourself-from-ai-and-deepfake-scams
Kurs üçin çeşme: